تعريف امانتداري
امانتداري يكي از خصلت‌‌هاي بسيار مهم فردي و اجتماعي است. ضد امانت، خيانت مي‌شود که از نظر عقل و دين از زشت‌ترين خصايص به شمار مي‌آيد. بيشتر مواقع وقتي در ميان مردم از امانتداري سخن به ميان مي‌آيد، آن‌ها به امانت در امور مالي توجه ميكنند، ولي بر اساس معناي لغوي و آن‌چه در آيات و روايات آمده، امانتداري معناي وسيع و شاخههاي مختلفي دارد كه هر كدام در جاي خود مهم است.
انواع امانت
امانت را ميتوان به دو شاخه معنوي و مادي تقسيم كرد. هر كدام از اين دو نيز داراي شاخههاي متعدد و آثار متناسب با خود هستند. امانتهاي معنوي شامل ايمان، قرآن، نماز و...مي‌شوند.
امانتهاي مادي نيز شامل وديعه مالي، قرض‌الحسنه، بيت‌المال، سپردههاي گوناگون، در نزد اشخاص حقيقي و حقوقي، بانكها و... مي‌شوند.
حتي يك سوزن ته گرد و يك نخ هم در نزد افراد و يا مسؤولان دولتي، يك نوع امانت است.
روش‌هاي امانتداري
امانتداري در قبال هر امانتي، متناسب با آن امانت انجام مي‌شود؛
براي مثال امانتداري در قبال اموال بيت‌المال براي کساني که کار دولتي انجام مي‌دهند، حفظ آن اموال و استفاده بهينه از آن‌هاست و امانتداري در قبال اسرار مردم ، عدم افشا و سوء استفاده نكردن از آن‌هاست. همچنين در موارد ديگر، متناسب با امانت، بايد امانتداري كرد.
فخررازي پس از بيان اين كه معامله انسان يا با خداست يا با ساير بندگان و يا با نفس خود، اداي امانت در هر زمينه‌اي را متناسب با آن امانت مي‌داند. با توجه به اين نكته، نبايد تصور كرد امانتداري فقط حفظ و صيانت از يك شيء مادي كه در اختيار انسان قرار گرفته است مي‌باشد. نمي‌توان فقط استعمال، تصاحب، تلف كردن و مفقود كردن شيء امانت گذاشته شده را كه در قانون به عنوان انواع خيانت در امانت شمرده شده است، خيانت به حساب آورد؛ بلکه امانت تمام مفاهيم اخلاقي را نيز در برمي‌گيرد.
امانت در کار و شغل
كاربرد «امانت» در زندگي عرفي و زندگي شغلي مفهومي بسيار وسيع‌تر دارد. به عنوان مثال در قرض و اجاره کردن امانتداري مطرح است؛ مستأجري كه جايي را اجاره مي‌كند، بايد احساس مسئوليت داشته باشد و در صورت عدم امانتداري، بايد مسئوليت اخلاقي، مدني و كيفري آن را به عهده گيرد.
در هنگام کسب و کار نيز گاهي مجبور مي‌شويم کالاهايي را به امانت نزد خود نگه داريم. براي مثال مسئول حفظ و نگه‌داري از انبار يک شرکت و يا کارخانه هستيم. اما برخي پرسنل از اموال انبار سوء استفاده مي‌کنند. در اين صورت سکوت ما به منزله‌ي خيانت در امانت و همکاري با آن‌ها به شمار مي‌آيد. حتي اگر سوء استفاده کنندگان از مديران خود کارخانه باشند.
عواقب خيانت در امانت
خيانت در امانت پي‌‌آمدها و عواقب خطرناكي را در زندگي و نيز در آخرت، به همراه دارد. مانند: بي‌اعتمادي و بدبيني ديگران، نارضايتي خداوند، کم شدن ارزش و اعتبار عمومي، از دست دادن دوستان و قطع روابط و ...
اجازه استفاده از امانت
گاهي پيش مي‌آيد که چيزي را به امانت گرفته‌ايم اما در همان زمان به چيزي شبيه آن‌چه در امانت ما است نياز پيدا مي‌کنيم. برخي افراد با خود مي‌گويند فعلا از اين چيزي که پيش من است استفاده مي‌کنم و بعد براي آن جايگزيني مي‌گذارم. بايد گفت که اين کار فقط در صورت اجازه گرفتن از صاحب امانت درست است زير اممکن است در همان فاصله و پيش از آن‌که شما جايگزيني تهيه کنيد وي بخواهد آن را پس بگيرد. حتي ممکن است جايگزيني که ما تهيه مي‌کنيم با امانتي که در اختيار داشيم متفاوت باشد و موجب نارضايتي فرد امانت دهنده شود.
امانتداري در روايات
پيامبر اکرم (ص) مي‌فرمايند:
«كسي كه در دنيا به امانتي خيانت ورزد و آن را به صاحبش برنگرداند و آن‌گاه بميرد، بر دين من نمرده است و در حالي با خدا ديدار مي‌كند كه بر او خشمگين است.»
امام صادق نيز در روايتي مي‌فرمايند:
«بر شما باد به اداي امانت؛ سوگند به آن كس كه محمد (ص) را به حق پيامبر خويش قرار داد، اگر قاتل پدرم حسين كه با آن شمشيري كه پدرم را شهيد كرد نزد من امانت مي‌سپرد (و من امانت او را قبول مي‌كردم) در امانت‌اش خيانت نمي‌نمودم.»
